Để bắt đầu, hiểu rõ nguyên nhân tại sao hay bị hạ đường huyết là điều cần thiết để đảm bảo sức khỏe và phòng ngừa các tình trạng nguy hiểm có thể xảy ra. Hạ đường huyết, hay còn gọi là hypoglycemia, là tình trạng mà trong đó lượng đường trong máu của bạn xuống thấp hơn mức bình thường, gây ra nhiều triệu chứng khó chịu và đôi khi nguy hiểm.
Trong bài viết này, chúng ta sẽ khám phá các nguyên nhân tại sao hay bị hạ đường huyết bao gồm các yếu tố liên quan đến chế độ ăn uống, lối sống, và điều kiện sức khỏe tiềm ẩn.
Hiểu biết này không chỉ giúp bạn nhận biết sớm các dấu hiệu và triệu chứng mà còn cung cấp những bước điều chỉnh cần thiết để duy trì mức đường huyết ổn định, qua đó nâng cao chất lượng cuộc sống và sức khỏe tổng thể.
Contents
Hạ đường huyết là gì?
Hạ đường huyết xảy ra khi nồng độ glucose trong máu giảm xuống dưới 70 mg/dL. Trong khi đó, mức đường huyết thông thường của cơ thể trước bữa ăn nằm trong khoảng 90 – 130mg/dL, giữa các bữa ăn từ 70 đến 100 mg/dL, và không quá 180 mg/dL sau khi ăn từ 1-2 giờ.
Tại sao hay bị hạ đường huyết
Nguyên nhân phổ biến tại sao hay bị hạ đường huyết là do tác dụng phụ của các loại thuốc điều trị bệnh tiểu đường. Sử dụng quá nhiều insulin hoặc tiêm nhầm loại insulin cũng có thể khiến lượng đường trong máu giảm xuống thấp.
Điều chỉnh lượng đường trong máu
Khi thức ăn được tiêu hóa, nó sẽ chuyển hóa thành glucose, đây là nguồn năng lượng chính cho cơ thể. Glucose được đưa vào các tế bào nhờ vào insulin, một loại hormone được tuyến tụy sản xuất.
Lượng glucose dư thừa sẽ được lưu trữ trong gan dưới dạng glycogen. Khi bạn không ăn trong vài giờ, lượng đường trong máu bắt đầu giảm và cơ thể ngừng sản xuất insulin. Lúc này, hormone glucagon, cũng do tuyến tụy sản xuất, sẽ kích thích gan phân hủy glycogen để giải phóng glucose trở lại vào máu, giúp duy trì lượng đường ổn định trong máu.
Nếu việc nhịn ăn kéo dài, cơ thể sẽ bắt đầu phá vỡ các kho dự trữ chất béo và sử dụng các sản phẩm từ quá trình phân hủy chất béo làm nhiên liệu thay thế. Quá trình phân hủy chất béo này tạo ra acid trong môi trường yếm khí. Khi nguồn chất béo dự trữ cạn kiệt, cơ thể sản sinh ra một lượng lớn acid, dẫn đến tình trạng tụt đường huyết kèm theo nhiễm toan.
Mắc bệnh tiểu đường
Đối với người bệnh tiểu đường, khi cơ thể không sản xuất được insulin (bệnh tiểu đường tuýp 1) hoặc sản xuất ra insulin nhưng số lượng ít hoặc sử dụng insulin không hiệu quả (bệnh tiểu đường tuýp 2), glucose sẽ tích tụ trong máu, đạt mức có thể gây nguy hiểm.
Trong những trường hợp này, bệnh nhân cần sử dụng insulin hoặc các loại thuốc khác để giảm lượng đường trong máu. Tuy nhiên, việc sử dụng một lượng lớn insulin hoặc các loại thuốc điều trị tiểu đường khác có thể làm cho lượng đường trong máu giảm xuống quá thấp, dẫn đến tình trạng tụt đường huyết.
>> xem thêm: Tại sao đánh răng thường xuyên mà răng vẫn vàng?
Nguyên nhân khác khi không mắc bệnh tiểu đường
Hạ đường huyết ở những người không mắc bệnh tiểu đường là tình trạng hiếm gặp hơn. Các nguyên nhân có thể gồm:
- Sử dụng thuốc sai cách: Việc vô tình sử dụng thuốc điều trị đái tháo đường có thể gây ra hạ đường huyết. Ngoài ra, một số loại thuốc khác như quinine (dùng để điều trị sốt rét) cũng có thể gây hạ đường huyết.
- Uống nhiều rượu: Rượu có thể ngăn chặn gan giải phóng glycogen thành glucose vào máu, dẫn đến hạ đường huyết.
- Bệnh mãn tính: Các bệnh nặng như viêm gan, xơ gan, nhiễm trùng nặng, bệnh thận hoặc bệnh tim tiến triển xấu có thể gây hạ đường huyết. Rối loạn thận cũng có thể khiến cơ thể không loại bỏ chất thải đúng cách, dẫn đến tích tụ glucose và gây hạ đường huyết.
- Nhịn đói quá lâu: Suy dinh dưỡng hoặc không có đủ thức ăn, dẫn đến thiếu hụt glycogen dự trữ mà cơ thể cần để tạo ra glucose, gây hạ đường huyết.
- Sản xuất thừa insulin: Khối u hiếm gặp ở tuyến tụy (insulinoma) có thể khiến bệnh nhân sản xuất quá nhiều insulin, gây hạ đường huyết. Ngoài ra, các khối u khác hoặc tế bào bất thường của tuyến tụy cũng có thể giải phóng quá nhiều insulin.
- Thiếu hụt hormone: Rối loạn tuyến thượng thận và khối u tuyến yên có thể dẫn đến thiếu hụt một số hormone điều chỉnh quá trình sản xuất hoặc chuyển hóa glucose. Ngoài ra, trẻ em cũng có thể bị hạ đường huyết nếu thiếu hormone tăng trưởng.
- Sau bữa ăn quá xa: Khi cơ thể không đủ glucose, dễ gây ra hạ đường huyết.
Tại sao hay bị hạ đường huyết sau bữa ăn
Đôi khi, các triệu chứng hạ đường huyết xuất hiện sau khi ăn một số bữa ăn cụ thể, được gọi là hạ đường huyết phản ứng hoặc hạ đường huyết sau ăn. Tình trạng này thường gặp ở những người đã trải qua phẫu thuật cắt dạ dày.
Đối tượng dễ mắc bệnh hạ đường huyết
Người bệnh đái tháo đường có thể bị tụt đường huyết nếu sử dụng thuốc không đúng theo chỉ định của bác sĩ điều trị, dùng quá liều insulin hoặc sai loại insulin. Ngoài ra, tụt đường huyết cũng thường xảy ra ở những người tập thể dục thể thao quá sức mà không có chế độ ăn uống đầy đủ dinh dưỡng, cũng như ở người bệnh mãn tính.
Triệu chứng hạ đường huyết
Khi mức đường huyết giảm thấp, cơ thể sẽ giải phóng hormone epinephrine (adrenaline), gây ra các triệu chứng như tim đập nhanh, đổ mồ hôi, cảm giác ngứa ran, lo lắng, da tái nhợt, buồn nôn, tê lưỡi/môi/má.
Nếu lượng glucose trong máu tiếp tục giảm, não sẽ không nhận đủ glucose, khiến các chức năng não bị ảnh hưởng, dẫn đến các triệu chứng như mờ mắt, khó tập trung, suy nghĩ lẫn lộn, nói lắp, buồn ngủ. Khi tụt đường huyết kéo dài, não không có đủ glucose có thể gây co giật, hôn mê và thậm chí tử vong.
Thông thường, các triệu chứng hạ đường huyết xuất hiện khi mức đường huyết thấp hơn 70mg/dL. Tuy nhiên, nhiều người có chỉ số đường huyết dưới mức này mà không nhận thấy triệu chứng, được gọi là hạ đường huyết không nhận biết.
Điều này khiến người bệnh không nhận ra khi hạ đường huyết và không thực hiện các biện pháp điều trị kịp thời, dẫn đến nguy cơ cao xảy ra các triệu chứng nghiêm trọng hơn. Tình trạng này thường gặp ở những người mắc bệnh đái tháo đường trong thời gian dài.
Cách chẩn đoán hạ đường huyết
Xét nghiệm đường máu mao mạch là phương pháp sàng lọc nhanh để xác định nồng độ glucose trong máu. Trong trường hợp nồng độ glucose máu thấp dưới 2,8 mmol/L (50 mg/dL), các máy đo đường máu mao mạch thường không thể phát hiện được, do đó cần phải lấy mẫu máu tĩnh mạch để làm xét nghiệm định lượng nồng độ glucose.
Bên cạnh đó, tùy theo từng trường hợp cụ thể, bác sĩ sẽ chỉ định thêm các xét nghiệm khác để tìm nguyên nhân gây hạ đường huyết như: nhiễm trùng, nhồi máu cơ tim, tai biến mạch máu não, rối loạn chức năng hoặc suy thận, uống rượu, mang thai, suy nhược cơ thể, các bệnh lý nội tiết khác như bệnh Addison, suy giáp, cường giáp, suy tuyến yên, hoặc sử dụng quá liều insulin hoặc thuốc uống hạ đường máu.
>> xem thêm: Tại sao story để lâu bị mờ? Cách up ảnh lên story không bị mờ
Điều trị hạ đường huyết
Khi xảy ra hạ đường huyết, người bệnh cần được xử lý ngay theo quy tắc 15-15. Cụ thể là ăn hoặc uống 15 gram carbohydrate để tăng lượng đường trong máu và kiểm tra lại sau 15 phút. Nếu mức đường huyết vẫn thấp hơn 70 mg/dL, tiếp tục lấy thêm một khẩu phần 15 gram carbohydrate khác.
Lặp lại quá trình này cho đến khi lượng đường trong máu đạt ít nhất 70 mg/dL. Khi mức đường huyết đã trở lại bình thường, nên ăn một bữa ăn chính hoặc bữa ăn phụ để ổn định.
Thức ăn tương đương với 15g glucose bao gồm:
- 2 đến 3 viên đường.
- 1/2 ly nước trái cây bất kỳ.
- 1/2 ly nước ngọt.
- 1 ly sữa.
- 5 đến 6 viên kẹo.
- 15ml hoặc 1 muỗng canh đường hoặc mật ong.
Lưu ý rằng mục tiêu trong điều trị hạ đường huyết là nhận biết sớm, nâng cao lượng đường trong máu một cách an toàn và nhanh chóng để giảm thiểu các biến chứng và cải thiện các triệu chứng. Cần tránh việc điều trị quá mức vì có thể gây tăng đường huyết và tăng cân.
Việc chọn lựa nguồn carbohydrate là rất quan trọng. Các loại carbohydrate phức tạp như đậu, lạc, khoai tây, ngô, củ cải vàng, các loại ngũ cốc, ngũ cốc nguyên hạt, hoặc các thực phẩm chứa chất béo kết hợp với carbohydrate như sô cô la, có thể làm chậm quá trình hấp thụ glucose và do đó không nên dùng để điều trị hạ đường huyết. Về điều trị lâu dài, cần xác định và điều trị nguyên nhân gây ra hạ đường huyết.
Nhiều người có xu hướng ăn nhiều carbohydrate cho đến khi họ cảm thấy đỡ hơn, điều này có thể dẫn đến sự tăng đường huyết. Sử dụng phương pháp tiếp cận từng bước của quy tắc 15-15 giúp ngăn ngừa sự tăng đường huyết.
Trẻ em thường cần ít hơn 15 gram carbohydrate để cải thiện tình trạng hạ đường huyết:
- Trẻ sơ sinh cần 6 gram.
- Trẻ mới biết đi cần 8 gram.
- Trẻ nhỏ cần 10 gram.
Trong trường hợp hạ đường huyết nghiêm trọng, người bệnh cần được tiêm glucagon. Đây là một loại hormone do tuyến tụy sản xuất có chức năng kích thích gan giải phóng glucose dự trữ vào máu. Glucagon được sử dụng để điều trị cho người mắc bệnh tiểu đường khi lượng đường trong máu quá thấp để áp dụng quy tắc 15-15. Không nên tiêm insulin trong trường hợp này vì sẽ làm hạ đường huyết càng nghiêm trọng hơn.
Biến chứng bệnh hạ đường huyết
Đối với trường hợp hạ đường huyết không nhận biết được
Hạ đường huyết không nhận biết là tình trạng mà sau nhiều đợt hạ đường huyết lặp lại, cơ thể và não bộ không còn phản ứng bằng cách báo hiệu các triệu chứng cảnh báo như run rẩy hay nhịp tim nhanh bất thường.
Khi đến giai đoạn này, nguy cơ xảy ra các tình trạng hạ đường huyết nghiêm trọng, có thể đe dọa đến tính mạng, sẽ tăng cao. Vì vậy, người bệnh tiểu đường cần thường xuyên kiểm tra đường huyết hàng ngày.
Đối với trường hợp bệnh tiểu đường chưa được điều trị
Nếu mắc bệnh tiểu đường, những lần đường huyết giảm thấp có thể gây ra cảm giác khó chịu và sợ hãi cho người bệnh.
Điều này thường khiến họ có xu hướng tự giảm liều lượng insulin để đảm bảo rằng đường huyết không rơi xuống mức quá thấp. Tuy nhiên, hành động này có thể dẫn đến việc đường huyết không được kiểm soát tốt, thậm chí gây ra tình trạng lờn thuốc.
Vì vậy, khi xuất hiện bất kỳ triệu chứng nào như mệt mỏi, chóng mặt, choáng váng, hoặc khi kết quả đo cho thấy đường huyết thấp, người bệnh nên đi khám bác sĩ hoặc tuân thủ chính xác theo hướng dẫn điều trị của bác sĩ.
Cách phòng ngừa hạ đường huyết
Trường hợp đang bị tiểu đường
Người bệnh tiểu đường thường xuyên kiểm tra đường huyết khi nhận thấy cơ thể có dấu hiệu bất thường. Nhờ đó, họ có thể xử lý kịp thời tình trạng hạ đường huyết trước khi nó trở nên nghiêm trọng hơn. Việc kiểm tra đường huyết thường xuyên giúp giảm nguy cơ hạ đường huyết, và người bệnh có thể biết được khi nào mức đường huyết bắt đầu giảm để có biện pháp can thiệp kịp thời. Các thời điểm nên kiểm tra đường huyết bao gồm:
- Trước và sau bữa ăn.
- Trước và sau khi tập thể dục, đặc biệt là những buổi tập dài và cường độ cao.
- Trước khi đi ngủ.
- Khi có sự thay đổi về thuốc, chế độ ăn uống, thêm bài tập thể dục, thay đổi lịch sinh hoạt, công việc hoặc khi di chuyển qua các quốc gia hoặc múi giờ khác nhau.
Máy theo dõi đường huyết liên tục (CGM) là một lựa chọn tốt cho người bệnh. CGM dùng một sợi dây nhỏ luồn dưới da, gửi kết quả đo đường huyết liên tục đến thiết bị nhận. Nếu đường huyết giảm quá thấp, thiết bị sẽ báo động bằng tiếng chuông. Hiện nay, một số máy tiêm insulin cũng được tích hợp với CGM và có thể tự động cung cấp insulin khi mức đường trong máu giảm nhanh.
Người mắc bệnh đái tháo đường nên luôn mang theo một số thực phẩm chứa carbohydrate tác dụng nhanh như cháo, súp, nước trái cây, kẹo, viên đường,… để ăn hoặc uống ngay khi xuất hiện triệu chứng hạ đường huyết. Điều này sẽ giúp ngăn chặn đường huyết giảm xuống mức nguy hiểm, và người bệnh có thời gian đến bệnh viện kiểm tra tình trạng sức khỏe.
Trường hợp không bị tiểu đường
Tùy vào nguyên nhân gây hạ đường huyết ở những người không mắc bệnh tiểu đường mà có những cách phòng ngừa khác nhau. Cụ thể, người bệnh cần sử dụng thuốc đúng cách, kiểm soát tốt các bệnh nhiễm trùng, u tuyến tụy, u tuyến yên, rối loạn tuyến thượng thận, các bệnh mãn tính như xơ gan, suy thận, bệnh tim; không nên uống rượu bia, sử dụng thuốc của người bệnh tiểu đường, hoặc nhịn đói quá lâu để ngăn ngừa hạ đường huyết.
Hạ đường huyết là tình trạng cần được cấp cứu kịp thời. Việc nhận biết các dấu hiệu của hạ đường huyết giúp người bệnh phát hiện và xử lý nhanh chóng, đồng thời giảm thiểu tình trạng hạ đường huyết không nhận biết, có thể dẫn đến các biến chứng nguy hiểm như co giật, hôn mê, và thậm chí tử vong.
